672
Արդյունավետ մտավոր աշխատանքին նպաստող գործոններից են նաև աշխատասենյակի և աշխատատեղի լուսավորվածությունը: Ապացուցված է, որ լավ լուսավորության աշխատանքն ընթանում է նվազ լարվածությամբ, ընդ որում նվազում են նաև օրգանիզմի հոգնածության հատկանիշները, որոնք բացահայտորեն ի հայտ են գալիս ցածր լուսավորվածության պայմաններում աշխատելուց հետո: Ամենից լավը ցերեկային բավարար լույսի տակ աշխատելն է: Արհեստական լուսավորությունը պետք է բավարարի հետևյալ պահանջներին. գրասեղանի լուսավորվածությունը պետք է լինի բարձր և հավասարաչափ, աչքերը պետք է պաշտպանված լինեն լույսի պայծառ ճառագայթներից, լույսը աշխատատեղի վրա պետք է ընկնի ձախից, որպեսզի չկուրացնի աշխատողի աչքերը (ինչպես դա տեղի է ունենում առջևի կողմից ընկնելու դեպքում) և ստվերներ չգցի գրության տողերի վրա (լույսը աջից կամ հետևից ընկնելու դեպքում)։ Եթե աշխատասենյակում կա նաև ընդհանուր լույս, ապա գրասեղանի լույսը պետք է ավելի ուժեղ լինի, քան ընդհանուրը:
Մտավոր աշխատանքի արտադրողականությունը բարձրացնելու տեսակետից կարևոր նշանակություն ունի աշխատասենյակի ջերմաստիճանը և օդի մաքրությունը: Արդյունավետ է աշխատասենյակում 18-19 C ջերմաստիճան պահպանելը :
Աշխատունակությունը իջեցնում են աշխատասենյակի ծխախոտի ծուխը, օդը, կողմնակի հոտերը: Ընդհակառակը, օդափոխությամբ անընդհատ աշխատասենյակ մտնող, ոչ շատ ցուրտ, թարմ օդը բարերար ազդեցություն է ունենում օրգանիզմի վրա, բարձրացնում է աշխատունակությունը: Բոլոր ընդմիջումների ժամանակ ցանկալի է դուրս գալ աշխատասենյակից կամ դահլիճից, շենքից և մի լավ օդափոխել դրանք: Դա անհրաժեշտ է անել նաև նախքան աշխատանքն սկսելը:
Ինչպես ասվեց, մտավոր աշխատանքը առանց հանգստի, առանց ընդմիջման չի կարող երկար տևել ու արդյունավետ լինել: Առանց հանգստի աներևակայելի է առողջությունը և երկարակեցությունը պահպանելը: Այդ պատճառով ամենից առաջ պետք է կարողանալ հանգստանալ հենց աշխատանքի ժամանակ: Հանգստանալու համար միայն զբաղմունքը փոխելը բավական չէ: Բացի այդ, պետք է յուրաքանչյուր 50 - 60 րոպեն մեկ ընդմիջում կատարել: Ընդմիջումները չպետք է 5 -10 րոպեից ավելի տևեն: Այլապես կարող է կորչել աշխատանքին ընտելանալու հատկությունը, որը մշակվել է աշխատանքային պրոցեսի ընթացքում:
Խիստ հոգնածության դեպքում բարերար ներգործություն է ունենում երեսը, վիզը սառը ջրով լվանալը կամ գլուխը ցնցուղի տակ պահելը: Այդ միջոցառումը 1-1,5 ժամով բարձրացնում է աշխատունակությունը:
Հատուկ ուշադրություն պետք է նվիրել աշխատանքային օրվա հիմնական ընդմիջմանը: Այդ ժամանակ, չպետք է որևէ բանով զբաղվել: Ժամանակի մի մասը պետք է նվիրել նախաճաշին, իսկ մնացածը' ավելի լավ է անցկացնել բակում , փողոցում, ծայրահեղ դեպքում շենքում, բայց անընդհատ քայլելով ու ակտիվ շարժումներ կատարելով:
Սակայն որքան էլ վերը նշված միջոցառումները բարձրացնեն աշխատունակությունը, այնուամենայնիվ օրվա վերջին կուտակվում է հոգնածությունը, որը պետք է վերացնել ռացիոնալ հանգստով՝ քնելու միջոցով: Քունը օրգանիզմի և առաջին հերթին նրա ներվային սիստեմի հիմնական ձևն է: Մտավոր աշխատանքով զբաղվող 20 - 25 տարեկան առողջ մարդը պետք է օրական քնի 7-8 ժամ: Երեխաների ու պատանիների քնելու նորման 9-11 ժամ է, իսկ ծերերինը' 6,5-7 ժամ: Խրոնիկական նշանների առկայության և հիվանդության քնելու ժամերն ավելացվում են: Քունը ավելի լավ բարերար ազդեցություն է թողնում այն դեպքում, երբ քնում և զարթնում են մոտավորապես նույն ժամերին : Հասակավոր մարդկանց համար գիշերային քնի ամենահարմար ժամերը գիշերվա 12-ից մինչև առավոտվա 7-8-ն են:
Գիշերները մտավոր աշխատանքով զբաղվողներին խորհուրդ է տրվում ցերեկները, ճաշից հետո հանգստանալ կամ ավելի լավ է քնել 1,5-2 ժամ : Հարկավոր է, սակայն, նշել, տր աշխատանքը թույլատրելի է միայն որպես ժամանակավոր միջոցառում, քանի որ երկարատև, առանց քնի բավարար փոխհատուցման գիշերային աշխատանքը իջեցնում է աշխատունակությունը:
Մտավոր աշխատանքի հոգնածությունը վերացնելու հանգստի ակտիվ միջոցները հետևյալներն են' զբաղմունքը փոխելը, ֆիզկուլտուրան, զբոսանքը, ջրային պրոցեդուրաները, ֆիզիկական աշխատանքը, կուլտուրական և այլ զվարճությունները: Դրանք կարող են կիրառվել ինչպես կարճ ընդմիջման ժամանակ, այնպես էլ աշխատանքային օրվա վերջում, հանգստյան օրերին և ամենամյա արձակուրդների ժամանակ:
